“Een op de zeven volwassenen is niet taalvaardig genoeg om goed te kunnen functioneren in de samenleving. Daardoor vinden ze moeilijker werk en hebben ze zelfs een slechtere gezondheid (Knack, 2022).”
(Wix afbeeldingen, z.d.)
Ik koos voor een artikel uit het tijdschrift Knack: ‘Laaggeletterdheid blijft vaak onder de radar – We moeten dringend ingrijpen’. Niet zozeer deze titel, maar wel het bovenstaande citaat deed mijn mond openvallen van verbazing. Laaggeletterdheid is in mijn ogen een nogal vage, abstracte term. Iets waar ik weinig over weet en nog minder mee in aanraking kom. Ik en alle mensen in mijn omgeving begrijpen en spreken Nederlands. Het is zo’n vanzelfsprekendheid dat ik haast zou vergeten dat heus niet iedereen dit kan zeggen. Wat betekent ‘laaggeletterdheid’ juist en op welke manieren belemmert dit mensen in hun dagdagelijks leven? Ik hoopte er bij het lezen van dit artikel achter te komen.
Uit het leven gegrepen
Het artikel begint met een situatieschets van Jonas V., een jongen die als technicus werkt. Toch heeft Jonas moeite met zijn jobs te behouden. Zijn werkgevers denken vaak dat hij zijn voeten veegt aan het werk, maar in realiteit heeft Jonas moeite met de vele informatie die hij moet weten te begrijpen en te verwerken. Dit moet volgens mij ongelofelijk frustrerend zijn. Mensen zijn vaak blind voor problemen die ze zelf niet ervaren. Ook de bazen van Jonas zullen in alle waarschijnlijkheid laaggeletterdheid niet zien als de reden van zijn mindere prestaties. Dit is ook juist de moeilijkheid: laaggeletterdheid valt niet te zien, maar duidelijk wel te voelen.
En nu concreet
Uit een PISA-onderzoek van 2019 bleek dat een op de vijf Vlaamse leerlingen het minimumniveau voor leesvaardigheid niet haalt, wat geen rooskleurig perspectief biedt voor de toekomst. Het artikel zegt verder dat volwassenen die laaggeletterd zijn problemen kunnen hebben met formulieren in te vullen; een handleiding te begrijpen; ondertitels op televisie te volgen; naar de supermarkt te gaan of de trein de nemen. Dat abstracte begrip van daarnet wordt ineens heel concreet. Mensen die niet voldoende leesvaardigheid hebben, stuiten O-VE-RAL op hindernissen. Wanneer ik erover nadenk, besef ik dat we onze leesvaardigheid op alle mogelijke plaatsen moeten inzetten, bij de meest alledaagse dingen. Het is haast onmogelijk om me voor te stellen dat ik moeilijkheden zou ervaren bij het lezen van een treinaankondiging of het volgen van mijn favoriete tv-programma, en toch is dit voor één op de zeven Vlamingen dagelijkse kost.
En nu serieus
Toch blijft het niet enkel bij deze alledaagse zaken. Mensen die laaggeletterd zijn, hebben over het algemeen een slechtere gezondheid, omdat zij het moeilijker hebben om medische adviezen te interpreteren. Daarnaast krijgen ze vaker te maken met werkloosheid. Langs de ene kant, omdat ze moeite hebben om een job te behouden doordat ze minder leesvaardigheid hebben. Langs de andere kant, omdat ze hun rijbewijs niet hebben behaald. Want je kan het al raden, ook dáár moet je voldoende taalbeheersing voor hebben.
Het zullen weeral die allocht…
Of toch niet. Laaggeletterde mensen kunnen een andere thuistaal hebben, maar er zijn ook een aanzienlijk aantal moedertaalsprekers die niet taalvaardig genoeg zijn. In het artikel wordt gezegd dat zelfs wanneer een kind in het zesde leerjaar niet over de nodige taalvaardigheid beschikt, het toch mag overgaan naar de B-stroom. Wie binnen de B-stroom niet slaagt, mag vanaf zijn viertiende toch naar het tweede jaar. En zo gaat het maar door. In realiteit weet ik niet om hoeveel leerlingen het hier gaat, maar ik hoop vurig dat dit in aantal wel meevalt. Langs de ene kant snap ik dat je leerlingen niet voor eeuwig kunt vastzetten in hetzelfde jaar, maar wat is het alternatief? Jonge mensen zonder de nodige taalvaardigheid de wereld in sturen om ze te laten zwemmen of (de waarschijnlijkere optie) verzuipen? Het is alleszins duidelijk aan welke optie ons onderwijssysteem de voorkeur geeft.
Reddingsboei
Mensen die laaggeletterd zijn, weten hun problemen vaak erg goed te maskeren. Wanneer ze aan een beroepsopleiding beginnen of gaan werken, stoten ze vaak op te hoge muren. Het centrum voor basiseducatie helpt mensen om deze hoge muren af te breken:
“Wij zorgen ervoor dat iemand geletterd en taalvaardig genoeg wordt om te doen wat hij wil doen (Knack 2022).”
Een mooie insteek die vertrekt vanuit iemands individuele situatie. Gelukkig bestaan er zulke organisaties die mensen kunnen begeleiden bij het ontwikkelen van hun taalvaardigheid. Maar is voorkomen niet beter dan genezen? Het lager- en secundair onderwijs zal de nodige aanpassingen moeten doen om kinderen voor te bereiden op de taalmaatschappij waar zij later in terecht zullen komen. Deze mensen hoeven natuurlijk niet de volgende Shakespeare te worden. De nodige taalvaardigheden verwerven om het leven dat zij zelf willen te kunnen leiden, lijkt mij al een grote verwezenlijking.
Literatuurlijst
Knack. (2022, 13 april). We moeten dringend ingrijpen - Laaggeletterdheid blijft vaak onder de radar. Knack, 52, 41–42.
Wix. (z.d.). Pagina's van boek. Wix. Geraadpleegd van: wix.com
Comments