Dit is Sarah Daniëls. Ze is sinds 2020 leerkracht in het eerste leerjaar en geeft les op een lagere school in Hoboken.
Naar aanleiding van het artikel ‘Maxime (30) richt leesclubje op om taalachterstand bij leerlingen weg te werken: "Door thuis te zitten, kampen veel kinderen met problemen”’ van VRT Nieuws, het artikel ‘Vijftien procent van de kleuters heeft taalbegeleiding nodig’ van De Standaard en Taaltest bij kleuters: "Veel extra werk voor de school, maar het helpt om nog meer bewust te werken rond taal"' van VRT Nieuws, verzamelde ik een aantal vragen die ik aan Sarah wou stellen.
(link blogbericht: https://saramarsoul.wixsite.com/cultuurportfolio/post/taalachterstand-een-probleem-van-kinds-af-aan )
Dag Sarah. Fijn dat je het zag zitten om deel te nemen aan dit interview over taal en lezen.
Dat is graag gedaan. Het is een actueel thema, dus ik ben benieuwd naar de vragen.
Ik ga je niet langer in spanning houden: hoe is het algemeen niveau van Nederlands bij jou in de klas?
Vrij zwak. Dit is de eerste school en klas waar ik in ben terechtgekomen, dus een echte vergelijking met een andere klas of school kan ik niet maken. Maar over het algemeen heb ik het gevoel dat het taalniveau erg zwak is bij mij in de klas.
Hoe denk je dat dit komt?
Ik geef les op een school in Hoboken, waar veel anderstalige kinderen zit die thuis helemaal geen Nederlands spreken. Ze kijken geen tv in het Nederlands, lezen ook geen boeken en kunnen thuis geen gesprekken voeren in het Nederlands. Dit heeft volgens mij een grote impact op hun taalniveau.
Merk je een groot verschil tussen de leerlingen met Nederlands als moedertaal en de leerlingen met een andere taal als moedertaal?
Ongeveer een vierde van mijn klas heeft Nederlands als moedertaal. Bij deze groep merk je echt een groot verschil in woordenschat. Er zijn enkele leerlingen die niet het Nederlands als moedertaal hebben en bij wie het niveau ook voldoende is. Dit zijn dan meestal de leerlingen die wel de volledige kleuterklas (1,2,3) hebben doorlopen. Maar de leerlingen die thuis geen Nederlands spreken en de eerste twee kleuterklassen niet hebben doorlopen, hebben het vaak moeilijk.
Ik merk meer en meer dat de leerlingen geen basiswoordenschat hebben. Een tijdje terug vroeg ik aan een kindje om haar boek op de vensterbank te leggen. Het kind stond een tijdje met het boek rond te draaien en legde het op verschillende plaatsen. Het duurde vijf minuten voor ik doorhad dat deze leerling niet wist wat een vensterbank was.
Heb je op een of andere manier gemerkt dat Corona invloed heeft gehad op het taal- en leesniveau?
Ik ben zelf begonnen in het coronajaar, dus ik heb de daling van het niveau niet van op de eerste rij kunnen meemaken. Al hoor ik van mijn collega’s wel dat dit een grote invloed heeft gehad. Door altijd thuis te zitten, zijn de leerlingen nog minder in aanraking gekomen met het Nederlands. Eén of twee jaar op zo’n kleuterleven is erg veel. Het zijn cruciale jaren om het Nederlands te leren. Te weinig blootstelling, heeft zeker zijn sporen nagelaten en dit wordt meegenomen naar de verdere schoolcarrière. Het is erg moeilijk om dit achteraf recht te trekken.
Vorig jaar werd de Koalatest ingevoerd waarbij de taalvaardigheid van kleuters wordt getest. Wordt er op jullie school iets gedaan om de leerlingen met een taalachterstand te begeleiden?
Er worden zeker dingen gedaan met de ‘koalakinderen’. Zo noemen we de kinderen die in het derde kleuterklasje ondermaats scoorden op de Koalatest. Deze kinderen krijgen dan één uur per week extra taalondersteuning door een andere juf. Ze werken ook vaak rond leuke en actuele thema’s. Met Kerst werken ze bijvoorbeeld rond woordenschatuitbreiding die met dit thema te maken heeft, zodat ze de bijgeleerde kennis of vaardigheid ook effectief kunnen inzetten.
Hoeveel leerlingen uit jouw klas krijgen deze begeleiding?
Ik denk dat dit rond de tien zal liggen.
Merk je zelf het nut van deze begeleiding?
Toch wel, zelfs al is dit maar een uurtje per week. Extra blootstelling aan de taal, hoe klein ook, kan alleen maar in hun voordeel spelen.
Wanneer een kind het moeilijk heeft met Nederlands, merk je dan ook op andere gebieden moeilijkheden?
Het is sowieso moeilijker voor deze leerlingen om de opgegeven opdrachten te begrijpen. Vaak hebben zij extra uitleg of ondersteuning nodig bij het maken van eender welke taak. Ook de andere vakken zoals rekenen gaan vaak moeizamer. Hoewel je niet rechtstreeks over taal bezig bent, heb je dit wel nodig om de leerstof te begrijpen.
Jullie beginnen met lezen in het eerste leerjaar. Wat merk je aan het niveau op dit gebied?
Voor veel leerlingen is dit heel moeilijk. Het feit dat er thuis vaak geen Nederlands wordt gesproken, heeft volgens mij ook een grote invloed op het lezen op zich. Deze kinderen herkennen vaak veel minder woorden, doordat ze er in alledaagse contexten niet mee in aanraking komen. Dat maakt het lezen en begrijpend lezen ook veel moeilijker voor hen.
Dit trekt zich ook door naar de volgende jaren. Ik hoor van collega’s in het tweede leerjaar dat leerlingen het moeilijk blijven hebben met begrijpend lezen. We werkten onlangs met een tekst over gezond en ongezond eten. Dit ging heel moeizaam, omdat veel kinderen het concept van ‘gezond’ en ‘ongezond’ niet begrijpen. Het oplossen van de vragen was dan bijgevolg ook moeilijk voor hen.
Hoe ga je hier dan mee om wanneer leerlingen geen idee hebben van wat een woord betekent?
Ik probeer de begrippen in geuren en kleuren uit te leggen met veel voorbeelden. Voor anderstalige kinderen werken concrete voorbeelden vaak beter, omdat ze zich daar iets herkenbaar bij kunnen voorstellen.
Hebben jullie naast het initiatief voor koalakinderen nog andere initiatieven om het taal-en leesniveau te verbeteren?
We hebben een project met de naam ‘Elke dag voorlezen’ om zelfs de kinderen die niet veel in aanraking komen met Nederlands, toch genoeg leerkansen te bieden. We lezen elke dag of soms zelfs twee keer per dag uit een boek voor. Je merkt ook echt dat dit broodnodig is. Deze week lazen we een boek over een piraat in gevaar. Veel leerlingen snapten niet wat ‘gevaar’ inhield.
Ik vind dit zelf een nuttig initiatief. Zelfs al begrijpen de kinderen niet alles wat verteld wordt, het leert hen wel om de grote lijnen van een verhaal te vatten. We gaan na het lezen ook in gesprek over het boekje. Ook qua woordenschatuitbreiding is dit zeker een nuttig initiatief.
We werken ook volgens de LIST-methode waarbij de kinderen elke dag een kwartier vrij lezen met als voornaamste doel het leesplezier aanwakkeren. We doen ook aan duo-lezen, waar de leerlingen om de beurt een alinea moeten lezen en elkaar kunnen verbeteren en helpen. In de hogere jaren wordt er echt aan tutor-lezen gedaan, waarbij een sterkere lezer een zwakkere begeleidt.
Wanneer er in het tweede leerjaar rond begrijpend lezen wordt gewerkt, krijgen de leerlingen ook eerst hun tekst mee naar huis met een bijgevoegde luisterversie van de tekst. Dit is niet echt een bijkomend initiatief, maar er wordt op deze manier wel ingezet op verbetering van het tekstbegrip.
Ik heb de indruk dat er veel rond taal-en leesniveau wordt gedaan in jullie school.
Ja, inderdaad. We hebben twee jaar geleden heel zwakke resultaten behaald. Sinds toen hebben we verschillende projecten opgestart. Er zijn ook externen bijscholing komen geven over hoe we een beter taalniveau konden verwezenlijken. We zijn er dus echt wel mee bezig.
Je hebt al een aantal jaar lesgegeven. Wanneer je een heel jaar lesgeeft aan een klas, merk je dan zelf een groot verschil qua taalniveau op het einde van het jaar in vergelijking met het niveau in het begin van het jaar?
Ja, toch wel. In het eerste leerjaar kunnen ze in het begin helemaal nog niet lezen, dus het verschil met het einde van het jaar valt dan natuurlijk wel op. Het beoogde niveau dat ze zouden moeten halen, wordt vaak niet behaald, maar natuurlijk merk je wel vooruitgang. Vaak is het ook zo dat leerlingen op zich wel correct kunnen lezen, maar ze lezen te traag.
Ik herinner mij zelf de leestesten op tijd alsof het gisteren was. Hoe gaan de leerlingen daar bij jou mee om?
Dit veroorzaakt inderdaad heel veel stress bij de leerlingen. Wij moeten de klok nu ‘stiekem’ opzetten, maar natuurlijk hebben de leerlingen dit wel door. Het bezorgd hen ook extra stress, omdat lezen sowieso al moeilijker is voor hen.
We zijn aanbeland aan de laatste vraag: heb je het gevoel dat leerlingen gemotiveerd zijn voor taal en lezen?
De meesten wel. Ik denk dat dit komt omdat we er op school erg veel mee bezig zijn en het ook op die manier proberen te verkopen. Leesplezier is noodzakelijk om het leesniveau te verbeteren. We proberen echt in te zetten op de interesses van de leerlingen. Zo hebben we een groot aanbod aan boekjes waar de leerlingen zelf uit kunnen kiezen. We hebben een echte bibliotheek op school; daar worden de leerlingen heel enthousiast van. Sommigen doen ook gewoon alsof ze lezen. Ze kijken eerder naar prentenboekjes, maar zelfs dit helpt om het plezier te bevorderen en maakt de overgang naar leesboeken gemakkelijker. Zoekboeken en prentenboeken met dieren zijn de grote favorieten.
Je merkt wel dat het in de klas bezig zijn met boeken een grote invloed heeft op de leerlingen. Wanneer we in de klas oefeningen maken en de leerlingen zijn eerder klaar, mogen ze kiezen waar ze hun overige tijd mee vullen. Veel leerlingen lopen dan spontaan naar de boekenkast om een boekje te halen. In mijn ogen, lijkt dit alleszins een goed begin.
Dankjewel voor de interessante antwoorden.
Met plezier!
Literatuurlijst
Link naar artikels:
Vermeersch, B. (2022a, oktober 26). Taaltest bij kleuters: “Veel extra werk voor de school, maar het helpt om nog meer bewust te werken rond taal”. vrtnws.be. https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2022/10/25/koala-test-bij-kleuters-veel-extra-werk-voor-de-school-maar-h/
Van de Vliet, L. (2022, 25 januari). Maxime (30) richt leesclubje op om taalachterstand bij leerlingen weg te werken: “Door thuis te zitten, kampen veel kinderen met problemen”. vrtnws.be. https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2022/01/25/leesclubje-leerlingen-leerachterstand/
VF, D. (2022, 3 februari). Vijftien procent van de kleuters heeft taalbegeleiding nodig. De Standaard. Geraadpleegd op 23 december 2022, van https://www.standaard.be/cnt/dmf20220203_96702166
Comments